چرخش انگشتان پا به سمت داخل؛ که عموماً پا کبوتری نیز نامیده می‌شود، زمانی اتفاق می‌افتد که کودکان با پاهای به سمت داخل رفته راه می‌روند. پا کبوتری یک بیماری شایع است که می‌تواند از زمان تولد در کودک باشد و یا به‌مرورزمان ایجاد شود.
پا کبوتری معمولاً دردی برای کودک ندارد و توانایی کودک برای راه رفتن و دویدن را مختل نمی‌کند. پاهای بیشتر کودکان به مرور به سمت بیرون صاف‌شده و توانایی راه رفتن و دویدن آن‌ها بهتر می‌شود. اما درصورتی‌که این نقص درمان نشود می‌تواند منجر به بروز مشکلات از قبیل زیر شود:
- راه رفتن نامتعادل که منجر به کشیدگی عضلات می‌شود.
- کاهش توانایی انجام حرکات ورزشی به علت مشکلات ایجادشده در هنگام راه رفتن و دویدن
- ناهنجاری‌های پا ازجمله پینه‌های پا، انگشت چکشی و صافی کف پا
پا کبوتری زمانی اتفاق می‌افتد که پاهای کودک به سمت داخل می‌چرخد. چرخش پاها به سمت داخل در کودکی امری شایع است و با افزایش سن رشد می‌کند. در صورت چرخش پاها به سمت داخل، کودک بسیار مستعد سکندری خوردن است و یا حالت آن در هنگام راه رفتن و دویدن نامتعارف است.
پاکبوتری در کودکان شایع است با این وجود در صورت دیدن علائم زیر با پزشک متخصص اطفال صحبت کنید:
- چرخش فقط یکی از پاها به سمت داخل
- پاکبوتری شدید که با گذشت زمان بهتر نمی‌شود.
- چرخش انگشتان به سمت داخل که منجر به سکندری خوردن کودک در مدرسه و در حین انجام فعالیت‌های ورزشی می‌شود.
- پاها کج هستند و به مرور زمان خوب نمی‌شوند.
اگر کودک شما علائمی که در بالا به آن اشاره شد را دارد، لازم است حتماً و در اسرع وقت به پزشک متخصص اطفال مراجعه کرده و درباره شرایط کودک خود با او مشورت کنید تا مراحل تشخیص و درمان مشکل فرزندتان هر چه سریع‌تر پیگیری شود. برای رزرو وقت مشاوره با متخصص اطفال می‌توانید با شماره تلفن تماس حاصل فرمایید.
چه چیز منجر به راه رفتن با چرخش پا به سمت داخل در کودکان می‌شود؟
سه دلیل از مهم‌ترین دلایل ابتلا به پا کفتری عبارت‌اند از: چرخش فمورال (چرخش استخوان فمور یا ران)، چرخش داخلی/میانی استخوان تیبیا (چرخیدن استخوان تیبیا یا ساق پا) و انحراف متاتارس/کف پا (پای منحنی). زمانی که متخصص جراحی ارتوپد کودک شما را معاینه می‌کند، تشخیص می‌دهد که این چرخش به علت پاها، لگن و یا ران به وجود آمده است.
چرخش استخوان ران
چرخش استخوان ران یا انترورژن ران مهم‌ترین دلیل چرخش پاها به سمت داخل در کودکان 3 تا 10 ساله است. استخوان ران، استخوان بلندی است که از لگن تا زانوها امتداد دارد. انترورژن به معنای خم شدن به سمت جلو است. و خم شدن استخوان ران درواقع زمانی است که سر استخوان ران در مقایسه با بقیه قسمت‌های استخوان به سمت جلو گرایش پیدا می‌کند. این باعث می‌شود که اندام تحتانی در طرف آسیب‌دیده به سمت داخل بچرخد. زانو و پا از خط صاف بدن به سمت داخل گرایش پیدا می‌کنند. در حالت عالی نوزاد با 40 درجه انحراف چرخش ران متولد می‌شود. که به آرامی این میزان به 10 الی 15 درجه در کودکی می‌رسد و با بالا رفتن سن تقریباً صفر می‌شود. چرخش استخوان ران در زنان شایع‌تر است و بیشتر در سنین 4 تا 6 سالگی قابل‌تشخیص است. والدین متوجه می‌شوند که وقتی کودک می‌ایستد زانوهای وی به سمت داخل منحرف می‌شوند. همچنین معمولاً والدین متوجه می‌شوند که راه رفتن کودک نامتعارف و یا همراه با سکندری خوردن است. پا کبوتری معمولاً در حین دویدن کودک و یا زمانی که خسته‌تر هستند مشخص‌تر است. چرخش استخوان ران در 99 درصد موارد با رشد کودک برطرف می‌شود. مطالعات نشان داده که پوشیدن کفش‌های خاص، بستن با کابل و بریس‌ها تأثیری در بهتر شدن این مشکل ندارند.
کودکان با مشکل آنترورژن فمورال معمولاً به حالت W شکل می‌نشینند چون در این حالت راحت‌تر هستند، این حرکت آن‌ها نباید تحسین و یا تنبیه شود.
جراحی برای رفع چرخش ران معمولاً توصیه نمی‌شود. جراحی برای تصحیح چرخش که derotational femoral osteotomy نامیده می‌شود معمولاً تا قبل از سن 8 الی 9 سالگی انجام نمی‌شود. دلیل این امر احتمال بالای رفع خود به خودی این مشکل است. شرایط انجام جراحی عبارت‌اند از: 1. چرخش ران بیش از 45 درجه 2. عدم توانایی چرخش ران به سمت بیرون و بیش از راستای بدن. 3. ناتوانی حرکتی 4. ناهنجاری ظاهری بیش‌ازحد.
چرخش استخوان ساق پا داخلی (میانی) به سمت داخل
چرخش استخوان ساق پای داخلی منجر به چرخش پاها در هنگام قدم برداشتن بر اثر پیچیدن استخوان ساق پا می‌شود. این نوع از پا کفتری معمولاً در زمانی که کودک شروع به راه رفتن در سن 2 تا 4 سالگی می‌کند مشخص‌تر است. چرخش داخلی ساق پا معمولاً جزو حالت طبیعی پا در کودکان حساب می‌شود که به علت حالت قرار گرفتن کودک در رحم مادر ایجاد می‌شود. در این زمان معمولاً کودک با نگرانی از مشکل پا پرانتزی (لینک به مقاله پرانتزی) به کلینیک مراجعه می‌کند درصورتی‌که در عین معاینه استخوان تیبیای داخلی پا چرخیده باشد اما زانوها کودک صاف باشد، کودک مبتلابه چرخش داخلی کف پاها شده است. در گذشته کفش‌ها و بریس‌های متنوعی برای رفع چرخش استخوان میانی ساق پا تجویز می‌شد اما هیچ‌کدام از این وسایل باعث افزایش سرعت درمان این مشکل نشدند. بااین‌وجود بررسی و معاینه دائمی کودک تا زمان تصحیح کامل بهترین درمان برای پا کفتری ایجاد شده به دلیل چرخش استخوان میانی ساق پا است.
مطالعات نشان داده دونگان بزرگ‌سالی که پاهای آن‌ها میزان بسیار کم در هنگام دویدن رفتن به سمت داخل منحرف می‌شود، سریع از بقیه هستند.
متاتارس آدودوس
متاتارس آدودوس به معنای کوژ شدگی (انحنا به سمت داخل) قسمت داخلی پا است. این مشکل، شایع‌ترین ناهنجاری چا در نوزادان است که بین تا 3 کودک از هزار کودک اتفاق می‌افتد. هرچند دلیل واقعی این ناهنجاری نامشخص است، به نظر می‌رسد که علت این اتفاق می‌تواند موقعیت قرارگیری کودک در رحم و فشار ناشی از آن باشد. اکثر بیماران متاتارس آدودوس منعطف دارند به این معنا که می‌تواند با درمان غیرفعال به حالت طبیعی خود بازگردد. اکثریت قریب به اتفاق نوزادان و کودکان مبتلا به metatarsus adductus نیاز به هیچ درمان دیگری به جز معاینه مداوم توسط پزشک ندارند. در 90 تا 95 درصد بیماران پاها به صورت طبیعی صاف می‌شوند. والدین نیز می‌توانند با ماساژ پاها به سمت حالت طبیعی‌شان به این روند کمک کنند (در هنگام عوض کردن کودک و غیره). همچنین از کفش‌های مستقیم کننده و یا چرخش دهنده نیز گاها برای درمان چرخش کف پاها به سمت داخل استفاده می‌شود. در برخی مواقع درصورتی‌که چرخش پاها تا چند سال بعد ادامه یابد می‌توان از گچ گرفتن در زمانی که کودک بزرگ‌تر شد نیز استفاده کرد.
علائم چرخش پاها به سمت داخل
معمولاً کودکان در سنین 8 تا 10 سالگی با مشکل پا کبوتری مواجه می‌شوند. اما پزشک متخصص اطفال ممکن است در صورتی که علائم زیر وجود داشته باشند برای انجام آزمایش‌ها و معاینات دقیق‌تر اقدام کند:
- پاها حالتی شبیه به هلال ماه پیدا کرده باشند که معمولاً در نوزادان دیده می‌شود.
- استخوان ساق پا و پا لگن به سمت داخل چرخیده باشد.
- لنگیدن، درد و یا تورم
- مشکلات راه رفتن مانند سکندری خوردن و یا تلوتلو خوردن
پا کفتری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
متخصص کودکان ممکن است از آزمایش‌های زیر برای تشخیص مشکل چرخش پاها به سمت داخل در کودک شما استفاده کند:
- معاینه فیزیکی پاهای کودک شما
- عکس‌برداری تشخیصی شامل سی‌تی‌اسکن برای تشخیص راستای استخوان‌های پای کودک
- عکس‌برداری ایکس ری یا فلوروسکوپی (تصویربرداری اشعه ایکس) برای مشاهده حالات استخوان کودک در حین حرکت
درمان پاکبوتری
درمان پا کبوتری در کودک بسته به علت آن دارد. در بیشتر موارد درمانی لازم نیست و مشکل در طول زمان به‌خودی‌خود رفع می‌شود.
چرخش استخوان تیبیای داخلی
بیشتر پزشکان هیچ درمانی برای چرخش استخوان تیبیا یا لگن داخلی در کودکان با سن کم تجویز نمی‌کنند. بریس‌ها و کفش‌های مخصوص نیز در درمان مؤثر نیستند؛ و کوکان معمولاً تمایلی به پوشیدن آن‌ها نشان نمی‌دهند. در تعداد کمی از کودکان چرخش استخوان ران خودبه‌خود خوب نمی‌شود. در صورت رفع نشدن چرخ نیز، علائمی از بروز آرتروز و یا مشکلات در دویدن دیده نشده است.
در برخی مواقع مشکل بیماران ظاهر پاها است. در چنین شرایطی، درمان شامل شستن استخوان و صاف کردن آن به سمت بیرون می‌باشد تا پاها صاف شوند. تعداد کمی از کودکان مجبور به انجام این جراحی هستند. در صورتی که شما مایل به انجام این جراحی هستید باید با پزشک متخصص به‌خوبی مشورت کنید.
پیچش بیش‌ازحد استخوان فمورال
پیچش بیش از حد استخوان لگن یا فمورال معمولاً با گذر زمان رفع می‌شود. در بیشتر کودکان پاها زمانی که به 6 تا 8 سالگی برسند صاف می‌شوند. بریس‌ها و کفش‌های اصلاحی نیز در درمان کمکی نمی‌کنند. تعداد کمی از کودکان با پیچش بیش‌ازحد استخوان ران به سمت داخل نیاز به جراحی دارند. در طول جراحی استخوان شکسته شده و به سمت خارج چرخانده می‌شود تا پاها صاف شود. جراحی فقط در موارد بسیار شدید توصیه می‌شود.
متاتارس آدودوس
پزشک شما به شما یاد می‌دهد تا چگونه پاهای کودک خود را بکشید تا آن‌ها صاف شوند. درصورتی‌که حالت کف پا به‌شدت گرد شده باشد ممکن است پزشک با گچ گرفتن و یا بریس، چرخش پاها به سمت داخل را درمان کند. درصورتی‌که پاها بعد از درمان نیز هنوز منحنی باشند مشکلی برای کودک در هنگام راه رفتن و یا دویدن ایجاد نمی‌کند؛ و دردی نیز برای وی ندارد.
زندگی با پای کفتری
پای کفتری معمولاً مشکل خاصی در فرد ایجاد نمی‌کند، حتی اگر با مرور زمان رفع نشود. در برخی موارد کودکان با مشکل چرخش پاها به سمت داخل معمولاً در پیدا کردن کفش مناسب، به علت انحنای موجود در کف پا، با مشکل روبرو می‌شوند. مشکلاتی از این قبیل ممکن است باعث شود تا والدین تصمیم به درمان پا کفتری در کودک بگیرند. پاکفتری منجر به ورم مفاصل و آرتروز نمی‌شود.
