پولیو میلیت (فلج اطفال) یک بیماری ویروسی بسیار عفونی است که عمدتا بر کودکان خردسال تاثیر می‌گذارد. این ویروس از طریق تماس فرد به فرد، عمدتا از طریق مسیر تماس با مدفوع آلوده یا، در موارد کمتر به وسیله حامل‌های متداول (مانند آب یا غذای آلوده) منتقل میشود و در روده تکثیر میشود، از آنجا می‌تواند به سیستم عصبی حمله کند و ممکن است منجر به فلج شدن شخص شود.
علائم اولیه فلج اطفال شامل تب (تب و لرز در کودکان)، خستگی، سردرد، استفراغ، گرفتگی گردن و درد در اندام است. در تعداد کمی از موارد، بیماری باعث فلج میشود که اغلب دائمی است. هیچ درمان خاصی برای فلج اطفال وجود ندارد، بلکه تنها با واکسیناسیون قابل پیشگیری است.
پولیو که تحت عنوان پلیومیلیت و فلج اطفال نیز شناخته میشود، یک عفونت ویروسی بسیار مسری است که می‌تواند منجر به فلج، مشکلات تنفسی یا حتی مرگ شود.
فلج اطفال را می‌توان به دو دسته دارای علائم یا بدون علائم تقسیم کرد. حدود 95 درصد از موارد بدون علامت هستند و بین 4 تا 8 درصد موارد دارای علائم هستند. این ویروس به راحتی می‌تواند از فردی به فرد دیگر منتشر شود. فلج اطفال درمان ندارد، بنابراین پیشگیری موثرترین ابزار برای مقابله با آن است. بنابراین توصیه میشود که کودکان واکسن فلج اطفال غیر فعال شده را در 2 و 4 ماهگی دریافت کنند و سپس دوز یادآور را قبل از ورود به مدرسه ابتدایی دریافت کنند.
بهترین راه برای در امان بودن کودک شما از بیماری فلج اطفال، پیشگیری از آن با برنامه واکسیناسیون منظم است. به همین دلیل نیاز است کودک شما زیر نظر پزشک متخصص اطفال واکسینه شود. جهت کسب اطلاعات بیشتر یا رزرو نوبت با شماره‌های تماس حاصل فرمایید.
علل بیماری فلج اطفال
ویروس فلج اطفال معمولا در محیط مدفوع فرد آلوده به محیط زیست وارد میشود. در مناطقی با بهداشت و سلامت ضعیف، این ویروس به راحتی از مدفوع وارد آب و یا با تماس وارد غذا میشود.
علاوه بر این، چون فلج اطفال خیلی مسری است، تماس مستقیم با فردی که مبتلا به ویروس میشود، می‌تواند یکی از راه‌های انتقال فلج اطفال باشد.
افراد مبتلا به ویروس فلج اطفال، حتی اگر علائمی نداشته باشند، می‌توانند از طریق مدفوع خود به مدت چندین هفته، ویروس را منتشر کنند.
هنگامی که این ویروس به بدن فرد وارد میشود، سلول‌های حلق و مجرای گوارشی را آلوده می‌کند.
این ویروس قبل از گسترش به سایر نقاط بدن، در داخل روده مستقر میشود. در نهایت، ویروس به جریان خون منتقل میشود و از طریق خون می‌تواند به کل بدن گسترش یابد.
علائم فلج اطفال چیست؟
تخمین زده شده است که 95 تا 99 درصد از افراد مبتلا به این ویروس، بدون علامت هستند. این نوع فلج اطفال، تحت عنوان عفونت تحت بالینی شناخته میشود. حتی بدون علائم، افراد مبتلا به ویروس پولیومیلیت ممکن است ناقل ویروس باشند و این عفونت را در دیگران ایجاد کنند.
پولیومیلیت غیر فلجی
علائم و نشانه‌های فلج اطفال غیر فلجی می‌تواند از یک تا 10 روز طول بکشد. این علائم و نشانه‌ها می‌تواند شبیه آنفولانزا باشد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تب
- گلودرد
- سردرد
- استفراغ
- خستگی
- مننژیت
فلج اطفال
حدود 1 درصد موارد فلج اطفال ممکن است به پولیومیلیت فلجی تبدیل شوند.
علائم اولیه شبیه به پولیومیلیت غیر فلجی است. اما بعد از یک هفته علائم شدیدتری ظاهر خواهند شد. این علائم عبارتند از:
- از دست دادن عکس العمل غیر ارادی
- اسپاسم شدید و درد عضلانی
- اندامهای شل و فلاپی، گاهی فقط در یک طرف بدن
- فلج ناگهانی، موقت یا دائمی
- دفرمگی اندام‌ها، به خصوص باسن، مچ پا و پاها
پیشرفت بیماری تا فلج کامل، نادر است. کمتر از 1 درصد از موارد فلج اطفال موجب فلج دائمی میشود. در 5-10 درصد موارد پولیومیلیت فلجی، ویروس به عضلاتی که به تنفس شما کمک می‌کنند نفوذ کرده و باعث مرگ میشود.
سندرم پس از فلج اطفال
ممکن است برای فلج اطفال حتی پس از بهبودی شما مجددا عود کند. این عارضه ممکن است پس از 15 تا 40 سال رخ دهد. علائم شایع سندرم پس از فلج اطفال (PPS) عبارتند از:
- ضعف مفصل
- درد عضلانی که بدتر میشود
- به راحتی خسته یا درمانده شدن
- از بین رفتن عضلات، که آتروفی عضلانی نیز نامیده میشود
- مشکل تنفس و بلعیدن
- آپنه خواب یا مشکلات تنفسی مرتبط با خواب
- مقاومت کم در برابر سرما
- شروع مجدد ضعف در عضلاتی که قبلا درگیر شده بودند
- افسردگی
- مشکل تمرکز و حافظه
اگر کودک شما در گذشته به فلج اطفال مبتلا شده است و این علائم را در او مشاهده می‌کنید، با پزشک متخصص اطفال صحبت کنید. برآورد شده است که در حدود 25 تا 50 درصد از افرادی که از بیماری فلج اطفال جان سالم به در بردند، به PPS مبتلا می‌شوند. بیماری PPS نمی‌تواند توسط افرادی که این اختلال را دارند منتشر شود.
عوامل خطر
همانطور که در مورد بسیاری از بیماری‌های عفونی دیگر نیز مشاهده میشود، افرادی که به بیماری فلج اطفال مبتلا هستند، آسیب پذیر‌ترین قشر را در میان مردم تشکیل می‌دهند. این گروه زنان بسیار جوان، زنان باردار و کسانی است که دارای سیستم ایمنی هستند که به طور قابل ملاحظه‌ای با سایر بیماری‌های پزشکی تضعیف شده است را دربر می‌گیرد.
هر کس که علیه ویروس فلج اطفال واکسینه نشده است، به طور ویژه در معرض ابتلا به این عفونت است.
عوامل خطر اضافی برای فلج اطفال عبارتند از:
- سفر به مناطقی که بیماری فلج اطفال در آنجا بومی شده و یا به طور گسترده‌ای رواج دارد، به ویژه پاکستان و افغانستان
- زندگی با کسی که مبتلا به فلج اطفال است
- سیستم ایمنی ضعیف
- زنان باردار بیشتر در معرض ابتلا به بیماری فلج اطفال هستند، اما به نظر نمی‌رسد که ویروس بر کودک متولد نشده تاثیر بگذارد
• کار در یک آزمایشگاه که در آن ویروس پولیو به صورت زنده نگه داشته میشود
تشخیص فلج اطفال
فلج اطفال اغلب با علائمی مانند خشکی گردن و کمر، رفلکس‌های غیر طبیعی و مشکل بلع و تنفس، به رسمیت شناخته میشود. پزشکی که به فلج اطفال مشکوک است، برای بررسی ویروس پولیو با بررسی ترشحات گلو، نمونه مدفوع یا مایع مغزی نخاعی، تست‌های آزمایشگاهی انجام می‌دهد.
مسیر حرکت پولیو ویروس
فلج اطفال یک بیماری بسیار عفونی است که از طریق تماس با افراد، توسط ترشحات بینی و دهان و تماس با مدفوع آلوده گسترش می‌یابد. پلیوویروس از طریق دهان وارد بدن میشود، و در طول مسیر به دستگاه گوارش تکثیر میشود.
درمان فلج اطفال
پزشکان تنها می‌توانند علائم را درمان کنند در حالی که این عفونت دوره ای است. اما از آنجایی که هیچ درمانی وجود ندارد، بهترین راه برای درمان بیماری فلج اطفال این است که با واکسیناسیون از ابتلا به آن جلوگیری شود.
رایج‌ترین درمان‌های حمایتی عبارتند از:
- استراحت مطلق
- داروهای مسکن
- داروهای ضد اسپاسم برای شل کردن ماهیچه‌ها
- آنتی بیوتیک‌ها برای عفونت‌های دستگاه ادراری
- ونتیلاتور پرتابل برای کمک به تنفس
- فیزیوتراپی یا استفاده از بریس اصلاح کننده برای کمک به راه رفتن
- پدهای گرم کننده یا حوله‌های گرم برای تسکین درد عضلات و اسپاسم
- فیزیوتراپی برای درمان درد در عضلات آسیب دیده
- فیزیوتراپی برای رفع مشکلات تنفسی و ریه
- توانبخشی ریه برای افزایش استقامت ریه
چگونه می‌توان از ابتلا به فلج اطفال جلوگیری کرد
بهترین راه برای جلوگیری از بیماری فلج اطفال واکسیناسیون است. کودکان باید با توجه به برنامه واکسیناسیون، شوت‌های فلج اطفال را دریافت کنند.
برنامه واکسیناسیون CDC
|
سن |
دوز |
|
2 ماهگی |
یک دوز |
|
4 ماهگی |
یک دوز |
|
6 تا 18 ماهگی |
یک دوز |
|
4-6 سالگی |
دوز تقویت کننده |
دو واکسن در دسترس برای مبارزه با فلج اطفال وجود دارد:
پولیوویروس غیر فعال شده (IPV)
IPV شامل یک سری تزریق است که 2 ماه پس از تولد شروع میشود و تا زمانی که کودک 4-6 ساله باشد ادامه می‌یابد. واکسن از پولیوویروس غیر فعال ساخته شده است. این روش بسیار امن و موثر است و نمی‌تواند باعث فلج اطفال شود.
اگر چه IPV در ایجاد ایمنی سرولوژی در برابر فلج اطفال بسیار موثر است، اما ایمنی قابل توجهی در روده تولید نمی‌کند. در نتیجه، افرادی که تنها IPV دریافت می‌کنند، حتی اگر آنها به بیماری پولیومیلیت فلجی مبتلا نشوند، ممکن است به پولیو ویروس وحشی، آلوده شوند و آن را منتقل کنند.
واکسن خوراکی فلج اطفال (opv)
OPV از یک فرم ضعیف پلیو ویروس ایجاد شده است. این ورژن واکسن انتخابی در بسیاری از کشورها است زیرا هزینه آن کم است و به راحتی قابل اجرا است و دارای ایمنی بسیار عالی می‌باشد. با این حال، در موارد بسیار نادری شناخته شده است که OPV به یک نوع خطرناک از پولیو ویروس تبدیل شده است، که قادر به ایجاد فلج است.
واکسیناسیون‌های فلج اطفال یا دوزهای یادآور برای افرادی که واکسینه نشده‌اند و یا مطمئن نیستند که واکسینه شده باشند، بسیار توصیه میشود.
از آنجا که برای بیماری فلج اطفال بعد از اینکه پولیو ویروس منتشر شد درمانی وجود ندارد، درمان‌ها بر افزایش راحتی، کنترل علائم و جلوگیری از عوارض تمرکز می‌کنند. این درمان‌ها ممکن است شامل استراحت مطلق، آنتی بیوتیک برای عفونت‌های اضافی، مسکن، ونتیلاتور برای کمک به تنفس، فیزیوتراپی، ورزش ملایم و رژیم غذایی مناسب باشد.
واکسن‌ها راه اصلی جلوگیری از فلج اطفال هستند. با این حال، روش‌های دیگر محدود کردن شیوع این بیماری بالقوه کشنده عبارتند از:
- اجتناب از غذا یا نوشیدنی‌هایی که توسط یک فرد مبتلا به پولیو ویروس آلوده شده‌اند
- بررسی داروهای تخصصی که برای واکسیناسیون شما در دسترس هستند
- حصول اطمینان از دریافت هر دوز یادآور ضروری برای واکسیناسیون
- شستن دست‌ها به طور مکرر
- استفاده از ضدعفونی کننده دست زمانی که صابون در دسترس نیست
- اطمینان حاصل کنید که چشم‌ها، بینی یا دهان را فقط با دست‌های تمیز لمس کنید
- هنگامی که عطسه یا سرفه می‌کنید، جلوی دهان خود را بگیرید
- اجتناب از تماس نزدیک با افراد مریض، از جمله بوسیدن، در آغوش گرفتن و به اشتراک گذاری ظروف
عوارض بیماری فلج اطفال
در موارد شدید فلج اطفال، گلو و قفسه سینه ممکن است فلج شود. اگر بیمار از تجهیزات کمک تنفسی استفاده نکند ممکن است بمیرد. بین 2-5٪ از کودکان مبتلا به فلج اطفال می‌میرند، در حالی که برای بزرگسالان،این مقدار به 15 تا 30 درصد می‌رسد.
از چه زمانی و برای چه مدت یک فرد قادر به پخش ویروس فلج اطفال است؟
بیماران بیشترین عفونت را از 7 تا 10 روز قبل و بعد از شروع علائم عفونی دارند. با این حال، بیماران تا زمانی که ویروس در گلو و مدفوع وجود دارد، به طور بالقوه ناقل ویروس هستند. این ویروس تقریبا یک هفته پس از شروع بیماری به گلو می‌رود و مدت سه تا شش هفته در مدفوع دفع میشود.
چه مدت پس از آلوده شدن فرد به ویروس علائم ظاهر می‌شوند؟
دوره انکوباسیون معمولا شش تا 20 روز با محدوده از 3 تا 35 روز است.
آیا تجویز دوزهای چندگانه OPV برای کودکان ایمن است؟
بله، برای چندین بار تجویز واکسن فلج اطفال برای کودکان ایمن است. این واکسن به گونه‌ای طراحی شده است تا چندین بار برای اطمینان از حفاظت کامل استفاده شود. در مناطق گرمسیری چندین واکسن فلج اطفال برای حفاظت کامل مورد نیاز است، گاهی بیش از ده بار.
آیا قطره خوراکی فلج اطفال (OPV) برای کودکان و نوزادان بیمار ایمن است؟
بله واکسن فلج اطفال برای کودکان بیمار قابل اطمینان است. در حقیقت، واکسیناسیون کودکان بیمار در حین مبارزه نوزادان تازه متولد شده به طور ویژه هائز اهمیت است، چرا که میزان ایمنی آنها کمتر از سایر کودکان است. همه کودکان و نوزادان بیمار باید در حین مبارزه با بیماری واکسینه شوند تا به آنها در مقابل بیماری فلج اطفال کمک کنند زیرا به شدت به این کمک نیاز دارند.
آیا حتی زمانی که یک کودک به شدت مبتلا به اسهال آبدار است باید OPV به او داده شود؟
به طور کلی، بله. تصمیم گیری برای ارائه یا عدم ارائه واکسیناسیون یک کودک بیمار، بستگی به شدت بیماری او دارد. اگر کودک تب قابل ملاحظه‌ای نداشته باشد و بدن او دهیدراته نشده باشد، واکسن باید داده شود.
آیا یک برنامه تماما OPV یا تماما IPV هنوز می‌تواند استفاده شود؟
بله هر دو برنامه هنوز قابل قبول هستند IPV ممکن است در 2، 4 و 12-18 ماهگی و 4-6 سالگی داده شود؛ و OPV ممکن است در 2، 4، 6-18 ماهگی و 4-6 سالگی انجام شود. والدین یا ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی می‌توانند از میان این سه برنامه یک روش را انتخاب کنند.
به طور معمول پس از چه سنی، واکسن فلج اطفال دیگر توصیه نمی‌شود؟
واکسیناسیون فلج اطفال به طور معمول برای افراد 18 ساله و بالاتر توصیه نمی‌شود.
عوارض جانبی واکسن فلج اطفال در کودکان چیست؟
برخی از عوارضی که در کودکان پس از واکسیناسیون بسیار نادر است به شرح زیر است:
- تب بالا
- تغییرات رفتاری
- واکنش‌های آلرژیک
- تورم در گلو و صورت
- مشکل در تنفس
- سرگیجه
- درد در اندام‌ها
- خستگی و ضعف
